بررسی تیتر روزنامه‌های ورزشی از دیدگاه گفتمان‌شناسی انتقادی: مطالعه موردی مسابقات تیم‌های پرسپولیس ایران و الهلال عربستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان شناسی دانشگاه پیام نور

چکیده

رسانه‏ها وسایل ارتباط جمعی مهمی هستند که نقش ممتاز و بسزایی در سامان‏دهی افکار عمومی دارند. روزنامه یکی از رسانه‏های موثر است که به دلیل داشتن مخاطب از سطوح مختلف جامعه، نقش خود را در تأثیرگذاری بر فرهنگ و جامعه حفظ نموده است. تیتر روزنامه به دلیل‏ ارائه‏ تصویری کلی از یک ماجرای خبری، اهمیت نسبی و طبقه‏بندی آن، برداشتی را برای مخاطبین فراهم می‏سازد. این پژوهش با روش گفتمان‏شناسی انتقادی و بر پایه چارچوب نظری و مدل سه‏بعدی نورمن فرکلاف (1992) به بررسی تیتر برخی روزنامه‏های ورزشی در خصوص مسابقات فوتبال بین ایران و عربستان سعودی می‏پردازد. پرسش‏های اساسی این پژوهش عبارت است از این‏که نویسنده در انتخاب تیترهای ورزشی از چه راهکارهای زبان‌شناختی استفاده نموده است و چه رویکردهای ایدئولوژیک و باورهای فرهنگی و اجتماعی در انتخاب تیترها در سه سطح متن، تعامل و بافت اجتماعی نهفته است. یافته‏های این پژوهش نشان می‏دهد که تیترهای ورزشی هم از حیث استفاده از راهکارهای زبان‏شناختی و هم از بعد جهت‏گیری فرهنگی و ایدئولوژیک، سبک ویژه‏ای دارند.

کلیدواژه‌ها


-       آقاگل‏زاده، فردوس (1385). تگفا، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-       آقاگل‏زاده، فردوس و غیاثیان، مریم‏سادات (1386). «رویکردهای غالب در تحلیل گفتمان انتقادی»، مجله زبان و زبانشناسی، شماره 5: (39-54).
-       آقاگل‏زاده، فردوس؛ خیرآبادی، رضا؛ گلفام، ارسلان؛ کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1391). «انگاره زبان‏شناختی نگارش و گزینش خبر: رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی». پژوهشهای زبان و ادبیات تطبیقی، شماره 4، (25-42).
-        احمدی کلاته‏احمد، زهرا (1395). «بررسی کارکرد نظام کنشی و غیرکنشی در گفتمان‏های ورزشی»، فصلنامه هنر زبان، شماره 1، (59-80).
-       جهانگیری، جهانگیر و بندرریگی‏زاده، علی (1392). «زبان، قدرت و ایدئولوژی در رویکرد «انتقادی» نورمن فرکلاف به تحلیل گفتمان». پژوهش سیاست نظری. شماره 14، (57-82).
-       دبیرمقدم، محمد (1386). زبانشناسی نظری: پیدایش و تکوین دستور زایشی، چاپ دوم، تهران: سمت.
-        رضاپور، ابراهیم و آقاگل‏زاده،  فردوس (1391). «نقش استعاره در برجسته‏سازی و حاشیه‏رانی ایدئولوژی در روزنامه‏های داخلی»، دوفصلنامه علمی پژوهشی زبانپژوهی، سال 4، شماره 7، (67-94).
-       شعیری، حمیدرضا (1385). تجزیه و تحلیل نشانه - معناشناسی گفتمان. تهران: سمت.
-       عضدانلو، حمید (1391). گفتمان و جامعه ، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
-       فرکلاف، نورمن (1389). تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه‏ گروه مترجمان، چاپ سوم، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‏ها.
-       قاسمی، حمید؛ فراهانی، ابوالفضل؛ حسینی، معصومه (1395). ارتباطشناسی، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
-        محسنی، علی‏اکبر؛ نورالدین پروینی (1394). «بررسی گفتمان انتقادی در نهج‏البلاغه بر اساس نظریه نورمن فرکلاف (مطالعه موردی توصیف کوفیان)». پژوهش نامه علوی. شماره 2، (133-155).
-       ناصری، زهره سادات؛ فاروقی هندوالان، جلیل الله؛ ناصری، امین و محمدی، ابراهیم (1394). «تحلیل گفتمان انتقادی داستان مرگ بونصر مشکان بر اساس رویکرد نورمن فرکلاف». علم زبان. شماره 4. (85-110).
-       نوذری، حمزه؛ جمشیدی‌ها، غلامرضا؛ غلامی‏پور، اسماعیل و ایرانی، یوسف (1392). «سودمندی گفتمان انضمامی فرکلاف در تحلیل متون انضمامی: با نگاهی به متون تولید شده رسانه‏ای با محوریت بحران اقتصادی و اجتماعی اخیر در اروپا و آمریکا». مطالعات و پژوهشات اجتماعی در ایران. شماره 1،  (153-176).
-       یارمحمدی، لطف‏الله (1383)، گفتمانشناسی رایج و انتقادی، تهران: هرمس.
-       یارمحمدی، لطف‏الله (1385). ارتباطات از منظر گفتمانشناسی انتقادی، تهران: انتشارات هرمس.
-       یارمحمدی، لطف‏الله (1393). درآمدی به گفتمانشناسی، تهران: انتشارات هرمس.
-       یحیایی ایله‏ای، احمد. (1393). تحلیل گفتمان چیست؟ نخستین نشریه بینالمللی روابط عمومی/علمی/آموزشی.
 
 
 
 
-       Fairclough, N. (1989). Language and power. London: Longman.
-       Halliday, M.A.K & Ch. Matthiessen (2004). An Introduction to Functional Grammar. 3rd edition, London: Edward Arnold Publishers Ltd.
-       Hodeg, R. & Kress G. (1976). Language as Ideology. Great Britain: Red wood books.
-       Schiffrin, D. (1994). Approach to Discourse. Oxford and Cambridge: Blackwell.
-       Stubb, M. (1983). Discourse Analysis, Chicago: University of Chicago Press.
-       Tanen, D. (1989). Talking Voices: Repetition, Dialog and Imaginary in Conversational Discourse. Cambridge: Cambridge University Press.
-       Van Dijk, T. A. (1985). Introduction: discourse as a new cross discipline, In T.A.V. (Ed.), Handbook of Discourse Analysis, vol.: Disciplines of Discourse. New York: Academic Press.
-       Van Lee Wen, T.A. (1996). The Representation of Social Actors, In Caldas Coulthard, C.R., & Coulthard, M. (ed.), Texts and Practice: Reading in CDA. London: Rutledge.